CALL FOR PAPERS: Ogólnopolska konferencja naukowa „Pion śledczy i jego terenowe jednostki oraz pion więziennictwa MBP. Ludzie, struktury, metody działania” – Warszawa, 5–6 grudnia 2024 r. (termin przyjmowania zgłoszeń: 30 września 2024 r.)
W związku ze 120. rocznicą otwarcia Mokotowskiego Aresztu Karno-Śledczego, który po wojnie został przemianowany na Centralne Więzienie nr 1 Warszawa-Mokotów oraz z upływającą 70. rocznicą likwidacji Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego – Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL (w organizacji) zaprasza do udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej „Pion śledczy i jego terenowe jednostki oraz pion więziennictwa MBP. Ludzie, struktury, metody działania”, która odbędzie się w dniach 5–6 grudnia 2024 r. w Warszawie.
W dniu 22 lipca 1944 r. powołano Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, a wraz z nim powstał Resort Bezpieczeństwa Publicznego, w ramach którego funkcjonował Wydział Śledczy, a następnie Sekcja VII (śledcza) Kontrwywiadu oraz Wydział Więziennictwa i Obozów.
1 stycznia 1945 r. resort został przekształcony w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego na podstawie ustawy Krajowej Rady Narodowej z 31 grudnia 1944 r. o powołaniu Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1944, nr 19, poz. 99). W ramach ministerstwa funkcjonował m.in. Departament I (pełnił on rolę jednostki operacyjnej, której zadaniem było zwalczanie podziemia niepodległościowego) oraz Wydział Więzień i Obozów (któremu podlegały kwestie więziennictwa związane z działalnością resortu, obozy jenieckie, obozy internowanych i obozy pracy przymusowej). Wydział Więzień i Obozów, przekształcono 6 września 1945 r. w Departament VI (Więzień i Obozów), a 10 sierpnia 1946 r. zmienił on nazwę na Departament Więziennictwa MBP.
Wydział IV Samodzielny (Samodzielny Wydział Śledczy) został wydzielony w ramach reorganizacji struktur Departamentu I MBP (wcześniejszy Wydział VIII tegoż departamentu) na mocy rozkazu nr 51 z 6 września 1945 r. Z kolei na mocy rozkazu nr 22 z 25 marca 1946 r. został on przekształcony w Wydział Śledczy, a rozkazem 040/org z 29 czerwca 1947 r. został przekształcony w Departament Śledczy MBP. W strukturach terenowych UB istniały wtedy wydziały lub sekcje śledcze.
W miarę upływu czasu rozrastały się struktury i zadania MBP oraz terenowych jednostek (wojewódzkich, powiatowych oraz miejskich urzędów BP). Ostatecznie resort ten został rozwiązany dekretem Rady Państwa PRL z 7 grudnia 1954 r. o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. PRL 1954, nr 54, poz. 269), który przeniósł kompetencje MBP na nowo powołany Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.
Celem konferencji jest zaprezentowanie szczegółowych badań nad problemem dotyczącym funkcjonariuszy, struktur i metod działania Departamentu Śledczego MBP wraz z terenowymi jednostkami oraz Departamentu Więziennictwa MBP wobec społeczeństwa polskiego w latach 1945–1954, w tym zbrojnego podziemia niepodległościowego, Kościoła katolickiego, ludzi kultury i sztuki. Jakich metod używano podczas śledztw, jak nakłaniano, wymuszano zeznania, przesłuchiwano i rozmawiano z poszczególnymi dowódcami ugrupowań, żołnierzami i cywilami wspierającymi podziemie, duchownymi Kościoła, artystami i pisarzami? Kto i w oparciu o jakie paragrafy ówczesnych kodeksów mógł być zatrzymany, osadzony w areszcie czy więzieniu, a dalej – skazany? Kto kierował i nadzorował śledztwami i więzieniami? Jakie kary spotkały późniejszych funkcjonariuszy-oprawców? Jakie warunki panowały w więzieniach? Jak wyglądał areszt i codzienne, więzienne życie? Jak wyglądały procesy sądowe?
Na te i inne pytanie spróbujemy odpowiedzieć na konferencji, jednocześnie podsumowując stan badań i zarysowując nowe perspektywy badawcze zarówno w skali krajowej, jak i regionalnej. Chcielibyśmy także porównać metody śledcze i warunki więzienne w jednostkach terenowych i centrali MBP, a jednostkach podległych i szefostwie Głównego Zarządu Informacji WP.
Ponieważ przewidziana jest publikacja pokonferencyjna, wobec tego prelegenci zobowiązani są do dostarczenia tekstów zgodnych z instrukcją wydawniczą MŻWiWP PRL na 30 dni przed wystąpieniem na konferencji. Ostateczny termin nadsyłania referatów upływa więc 4 listopada 2024 r.
W przypadku niedosłania tekstu nie będzie można wziąć udziału w konferencji.
Termin konferencji: 5–6 grudnia 2024 r.
Miejsce konferencji: Warszawa
Termin zgłoszenia: do 30 września 2024 r.
Program konferencji zostanie ustalony w połowie października 2024 r.
Zgłoszenia prosimy kierować do:
dr Bartosz Kapuściak
Dział Naukowy Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL
e-mail: naukowcy@muzeumrakowiecka37.pl