Przedstawienie „Przez Ścianę”

Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL przygotowali spektakl zatytułowany „Przez ścianę”. Jest to sztuka teatralna autorstwa Leszka Zdunia inspirowana losem Wiesławy Pajdak i Jerzego Śmiechowskiego, którzy jesienią 1947 r. zostali osadzeni w więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie. Powodem zatrzymania były podejrzenia o udział w konspiracji i szpiegostwo. Ich cele dzieliła cienka ściana. Nawiązali ze sobą kontakt właśnie przez nią, wystukując wiadomości alfabetem Morse’a. Zaczęli od prostych pytań typu „kim jesteś, za co siedzisz?”. Kiedy okazało się, że Jerzemu grozi kara śmierci, Wiesława postanowiła za wszelką cenę podtrzymać go na duchu. Pomiędzy wezwaniami na przesłuchania i torturami (oprawcami byli m.in. Humer i Różański), opowiadała Jerzemu krzepiące historie i streszczała przeczytane książki. Najwięcej czasu poświęciła „Tristanowi i Izoldzie”. Po kilku miesiącach, wciąż porozumiewając się alfabetem Morse’a, Jerzy oświadczył się Wiesi, a ona zgodziła się zostać jego żoną. Minęło niemal 6 lat zanim mogli się po raz pierwszy spotkać i zobaczyć twarzą w twarz. Było to podczas dnia ich ślubu w zakładzie karnym w Grudziądzu. Kilka tygodni później Wiesława opuściła na mocy amnestii więzienie.

Państwo Śmiechowscy przeżyli wspólnie 55 lat. Historia ich miłości, która rozpoczęła się w więzieniu przy ul. Rakowieckiej, jest świadectwem heroicznej walki o drugiego człowieka podjętej w warunkach upodlenia i opowieścią o ludziach, którzy nie pozwolili zdeptać swojej godności. Siłę do tego dała im miłość, która potrafiła wszystko znieść i była prawdziwie cierpliwa.

Mokotowskie więzienie było miejscem niewyobrażalnego bestialstwa ze strony oprawców, siłą instalujących w Polsce komunistyczną ideologię. W konsekwencji próbowali za wszelką cenę upokarzać i pozbawiać godności więźniów politycznych stosując różnego rodzaju tortury fizyczne i psychiczne, m.in. zmuszając do składania fałszywych zeznań, współpracy z władzą, a także wydawania koleżanek i kolegów, którzy po zakończeniu II wojny światowej nie złożyli broni, ponieważ nie zgadzali się na siłą narzucony Polakom system komunistyczny. W latach największego terroru, między 1945 a 1956 r., w więzieniu wykonano ponad 300 wyroków śmierci. Kilka tysięcy osób zmarło z powodu wycieńczenia lub zakatowania podczas przesłuchań.